Duga – Oko Moskwy w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia

Duga była pierwszym punktem eksploracji Czarnobyla, choć przyznam, że wolałabym żeby była ostatnim – taka wisienka na torcie Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia. Nie będę ściemniać, że pojechałam do Czarnobyla, głównie po to, żeby zobaczyć miejsce katastrofy elektrowni atomowej. Przede wszystkim chciałam zobaczyć słynne Oko Moskwy.

Oko Moskwy to potoczna nazwa nadana systemowi radzieckich radarów pozahoryzontalnych, które w ZSRR nazywane były Duga, czyli „łuk”. System składał się z trzech radarów,  które swoim zasięgiem obejmowały 3 tysiące km. Radary były urządzeniami nadawczo – odbiorczymi, które wykorzystywały odbicie krótkich fal radiowych od jonosfery. Można powiedzieć, że w okresie Zimnej Wojny, stanowiły one szczyt radzieckiej techniki. Ich zadaniem było wczesne wykrywanie wystrzelonych pocisków balistycznych z głowicami nuklearnymi. Były w stanie zrobić to zaskakująco szybko, bo zaledwie w ciągu 3 minut od wystrzelenia. Z tego też powodu zostały trafnie nazwane Okiem Moskwy.  

Każdy z radarów działał w innym zakresie częstotliwości i obejmował inny obszar globu. Radar w Czarnobylu obejmował najbardziej strategiczny obszar – północno-wschodniej części USA wraz z biegunem północnym, radar w Mikołajowie nad Morzem Czarnym –   Azję, natomiast w Komsomolsku nad Amurem – zachodnie wybrzeże USA wraz z Alaską.

Duga robi naprawdę ogromne wrażenie, głównie ze względu na skalę tej konstrukcji. Obiekt liczy 150 m wysokości i 700 m długości. Cały kompleks obejmujący radar wraz z infrastrukturą techniczną starano się zachować w tajemnicy. Radar znajduje się zaledwie 10 km od elektrowni atomowej w Czarnobylu, jednak jego położenie w środku lasu sprawia, że jest niewidoczny.  Dla personelu zostało stworzone samowystarczalne miasteczko, chronione przez wojsko.

Może i lokalizacja była idealna, ale istnienie radaru zdradził sam sposób jego działania. Oko Moskwy przy nadawaniu sygnałów, wydawało charakterystyczny dźwięk przypominający stukającego w drzewo dzięcioła. Z tego powodu Duga nazywana jest w języku angielskim Russian Woodpecker czyli Rosyjski Dzięcioł. Dźwięk emitowany przez radar był na tyle intensywny, że zakłócał transmisje stacji radiowych i telewizyjnych.

Przez lata wokół Dugi powstało wiele teorii spiskowych. Pojawiły się głosy, że służy ona do kontrolowania ludzkich umysłów, bądź kształtowania pogody. Czarnobylska Duga została wyłączona w kwietniu 1986 r., w związku z katastrofą w Czarnobylu, obawiano się że podwyższone promieniowanie zniszczy radar. Ostatecznie radar został zamknięty w 1988 r. Jednak  katastrofa elektrowni czarnobylskiej nie była jedynym powodem zamknięcia Dugi, nowoczesne technologie satelitarne okazały się być znacznie bardziej skuteczne.